Ayçiçeği
Ayçiçeği, Bileşikgillerden bir bitki çeşididir. Ana vatanı Amerika'dır. 55 kadar çeşidi vardır. Ayçiçeği yüzünü hep güneşe doğru çevirdiği için yurdumuzda gündöndü, günebakan, gün çiçeği adları ile de bilinir. Trakya, Ege ve Marmara bölgelerinde tohumlarından yağ elde etmek için çapa bitkisi olarak ekimi yapılır. Yağı alınan tohumların posası hayvan yemi olarak kullanılır.
Ayçiçeği bir yıllık bir bitki olup, boyu yarım metreden dört metreye kadar ulaşır. Kalınlığı 1-4 cm arasında değişiklik gösterir. Ayçiçeğinin çok sağlam bir kök yapısı vardır. Bu bitki sağlam kökleriyle toprağı sıkı sıkıya kavrar ve özellikle potasyum olmak üzere çok fazla besin maddesi alır. Ayçiçeğinin gövdesi de çok sağlamdır. Tek bir sapı olan veya dallanan çeşitleri vardır. Tarımı yapılan ayçiçeği bitkilerinin dallanması istenmez, buna karşılık süs bitkisi olarak ekilenlerin ise dallanması istenir. Ayçiçeğinin yabani çeşitleri daha fazla dallanır; dallanma yabanilik belirtisidir. Fazla dallanan bitkilerin her dalının ucunda bir tabla meydana getirir. Fakat aşırı dallanan bitkiler üzerinde oluşan meyve küçük ve yağ oranı düşük olur. Bu açıdan dallanan ayçiçeği makbul değildir. Ayçiçeğinin yaprakları büyük ve kalp şeklinde olup, renkleri açık yeşilden koyu yeşile kadar değişiklik gösterir. Bitkinin dalları, yaprakları ve sapı tüylüdür. Çiçekler ana sap veya dalların ucunda oluşan tablalarda meydana gelir. Tablaların altında birbiri üzerine dizilmiş sivri ve sapsız yaprakları bulunur. Tablalar üzerinde iki çeşit çiçek bulunur.
Tablanın ilk iki sırasında bulunan çiçekler kısır olup ürün vermezler. Bunların erkek ve dişi organları bulunmaz. Kısır olan çiçeklerin taç yaprakları, tablanın dış kısmında bir dil şeklinde olup, boyları yarım ile iki santimetre arasındadır. Renkleri beyazımsı, açık kırmızı ve portakal renklidir. Son derece güzel bir görünüşleri vardır. Bir tabladaki çiçek sayısı 50-200 arasında değişir. Ayçiçeği tohumlarının bin tanesinin toplam ağırlığı 70-200 gram arasındadır. Yağlı çeşitlerin tohumları küçük, çerezlik çeşitlerin tohumları ise daha büyüktür. Bu bakımdan ayçiçeği ekimi yaparken hangi amaç için ekiliyor ise ona göre çeşit seçimi yapılır.
Ayçiçeği faydaları nelerdir?
Ayçiçeği bitkisi ışığa karşı duyarlı olup, güneşin hareketini takip eder. Bu durum özellikle, ayçiçeği tabla bağladıktan sonra çok açık bir şekilde görülür. Ayçiçeği, bitkisel yağ sanayisine ham madde veren bitkilerin başında gelmektedir. Ayçiçeği yağı en kaliteli ve lezzetli yağların başında gelmektedir. Bu yağ yemeklerde, kızartma, salata ve balık konservelerinde, sanayide ise boya ve sabun yapımında kullanılmaktadır. Ayçiçeği küspesinde önemli oranda protein ve bir miktar yağ olduğu için mükemmel bir hayvan yemidir. Özellikle sığır ve süt inekleri için değerli bir besin kaynağıdır. Öğütülmüş ayçiçeği tablaları da küçükbaş ve kümes hayvanları için yem yapımında kullanılmaktadır. Ayçiçeği tohumunun kabuğu; mayaların yapımında, alkol ve furfurol elde edilmesinde ham madde olarak kullanılmaktadır. Ayçiçeği tohumları ülkemiz insanları tarafından yaygın bir şekilde çerez olarak tüketilmektedir. Ayçiçeği arılar için önemli bir besin kaynağıdır. Yakıldıktan sonra arta kalan külünde %40 oranında potasyum bulunur. Bu kül toprağa verildiği zaman toprakların potaslı gübre ihtiyacı karşılanmış olur. Ülkemizde halen 500-600 bin hektar alanda ayçiçeği ekimi yapılmaktadır. Yıllık üretim miktarı yaklaşık olarak 600 bin ton ve dönüme ortalama verim ise 120-130 kilogramdır.
Ayçiçeği nasıl bir iklim ister? Ayçiçeği bitkisi aslında ilik iklimleri sever. Soğuk havası olan bölgelerde gelişmesi oldukça yavaştır. Ayçiçeği bitkisinin normal gelişme süresi 80-140 gün arasındadır. Ekim zamanında toprak sıcaklığının 10-12 dereceden daha düşük olmaması gerekir. Bol ışık ve fazla sıcaklık ayçiçeği tohumunda yağ oranının yüksek olmasını sağlar. Bunların yanı sıra ayçiçeği tablalarının orta kısmında bulunan çiçeklerin tohum olabilmesi için, toprağın yeteri kadar nemli olması gereklidir. Bu sebepten bitkinin çiçeklenme ve döllenme devresine kadar yeterli yağış alması verimin büyük ölçüde artmasını sağlar.
19.01.2024 20:30:14
Ayçiçeği ile ilgili bu madde bir taslaktır. Madde içeriğini geliştirerek Herkese açık dizin kaynağımıza katkıda bulunabilirsiniz. Sayfayı Düzenle
|
